بسیاری از ما گمان می کنیم چیزی بی ارزشی ترازآب دهان وجودندارد.به همین دلیل قدرآن رانمی دانیم .بزاق،مایعی بسیار فراتراز آب است و وظایف زیادی رابرعهده دارد.محافظت ازدندان ها،کنترل میکروب های دهان خشک می شود وترشح بزاق کاهش می یابد،مشکلات آغاز می شوند.
بزاق دهان حاوی پروتئینی است که روند بهبود زخم راتسریع می کند. بزاق حاوی پروتئینی به نامHistatin-1– است. اثر این پروتئین را روی رشد رگ های خونی بررسی کردند؛ این فرآیند درعلم پزشکی رگزایی(آنژیوژنزیز)نام دارد.آنژیوژنزیز یک فرآیند فیزیولوژیکی است که از رگ های موجود،رگ های جدیدرشد میکند.
این فرآیند دردرمان وبهبود زخم نقش فوق العاده ای دارد.
بزاق دهان : نتایج نشان میدهد نمونه بزاق وپروتئین هیستاتین-1شکل گیری ورشد رگ های خونی را افزایش می دهد. روند بهبود زخم های دهان و رخم های پوستی متفاوت است و این مطالعه دلیل این موضوع را روشن می کند.
بزاق انسان سالم به درمان زخم کمک میکند. هیستاتین-1علاوه براینکه خاصیت ضد باکتریایی دارد، باعث افزایش تماس و انتقال سلول ها و همچنین فرآیند رگ زایی
می شود و همین امر بهبود زخم را در کمترین زمان ممکن می کند. این فرآیند در موجودات دیگرهم دیده می شود. برای مثال زمانی که بدن حیوان زخم میشود، حیوان
به طور غریزی شروع به لیس زدن محل زخم میکند واین کار به بهبود سریع زخم کمک
می کند. بزاق فراتر از مرطوب نگه داشتن دهان است و حاوی صدها ماده شیمیایی و پروتئین های مفید است که برای سلامت دهان اهنمیت دارند.بعضی از این پروتئین ها در مبارزه با باکتری ها نقش دارند و بعضی ها کار ترمیم زخم ها را به عهده دارند.
اگر انسان ها به جای بزاق در دهانشان آب داشتند، تا سن ۳۰ سالگی همه دندان هایشان را از دست می دادند.
بزاق از کجا می آید؟
غده های بزاقی شامل سه جفت غده بزاقی اصلی و صدها غده بزاقی فرعی هستند.
غده بزاقی اصلی ،پاروتید(جلوی گوشی)،زیرفکی وزیرزبانی نام دارد و بیشتر میزان
بزاق را ترشح می کنند،اما غدد بزاقی فرعی زیادی نیز داخل لب ها ، زبان ، سقف دهان ، داخل گونه ها ، بینی وسینوس ها قرارگرفته اند که همه آن ها بزاق ترشح می کنند. جالب آن است که بزاق ترشح شده از غده های مختلف بزاقی هرکدام درمحل متفاوتی ترشح می شوند وچندان باهم مخلوط نمیشوند.مثلا بزاق ترشح شده از انتهای دهان به جلوی دهان نمیرسد و برعکس. به علاوه،غلظت موادمعدنی و قدرت خنثی سازی اسید در بزاق با توجه به غده ترشح کننده آن متفاوت است
مثلاً بزاق ترشح شده از غدد فرعی لب بالا زیاد توانایی خنثی سازی اسید را ندارد و مواد معدنی موجود در آن نیز کم است .به همین علت، دندان های جلویی فک بالا بیشتر مستعد پوسیدگی هستند. قسمت اصلی بزاق ، آب است اما حاوی مواد بسیار زیاد دیگری است که ترکیب آن را متفاوت از آب می کند .یکی از این مواد موجود در بزاق مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر هست.
به علاوه بزاق حاوی پروتئین ها و آنزیم های بسیار مهمی است که مانع رشد میکروبها در دهان می شوند علاوه بر آنها حاوی الکترولیت ها ترشحات بینی و ریه ها هورمون ها و سلول های لایه داخلی دهان نیز است
کاربردهای بزاق دهان :
بزاق برای دهان همانند جریان خون برای بدن است یعنی مواد غذایی را تامین و مواد زائد را از محل دور میکند . به علاوه در برابر باکتری های خارجی از دهان محافظت می کند.
حفاظت از دندان ها :
بزاق حاوی مواد معدنی است که با کمک به بازسازی مینا عامل مهمی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان ها محسوب می شود زمانی که باکتری های دهان تولید اسید می کنند بزاق با داشتن کلسیم و فسفر در کنار فلوراید از مینا محافظت می کند حضور این یون ها باعث معدنی شدن مجدد مینا میشود
دفاع در برابر میکروب ها و سموم :
بزاق حاوی پروتئین های ایمنی متعددی است که مانع رشد میکروب ها میشوتد. به علاوه با مکانیسم های مختلفی میکروب ها و باکتری ها راازبین می برند یا با چسبایدن روی سطح دندان از آن دربرابر باکتری ها محافظت می کنند.
شکستن و شروع به هضم غذا :
بزاق حاوی آنزیمی به نام آمیلاز است که نشاسته را به قندهای کوچک تر می شکند. از آنجا که بیشتر غذاهای ماحاوی کربوهیدرات ها (قند ها و نشاسته )است،هضم آن ها از دهان آغاز می شود و درنتیجه عمل هضم درمعده آسان تر انجام خواهد شد.
زبان به وسیله پرزهایی که برروی خود دارد تنها عضو برای چشیدن در بدن است. زبان به وسیله بزاق دهان همیشه مرطوب نگه داشته می شود و تعداد زیادی عصب و رگ به زبان کمک می کنند تا حرکت های مختلف را انجام دهد.
